تغییر اقلیم یک موضوع حیاتی زیست محیطی است که کشورهای سراسر جهان از جمله ایران را تحت تاثیر قرار داده است. ایران به دلیل اقلیم خشک و نیمه خشک و اتکا به منابع محدود آب شیرین، در برابر تأثیرات تغییرات آب و هوایی و بلایای طبیعی آسیب پذیر است.
تغییر اقلیم و تأثیر آن بر جوامع محلی
یکی از مهم ترین تاثیرات تغییر اقلیم در ایران کاهش منابع آب موجود است. ایران در حال حاضر به دلیل رشد جمعیت، شهرنشینی و شیوه های ناکارآمد مدیریت آب از کمبود آن رنج می برد. تغییرات اقلیمی با کاهش سطح بارندگی و افزایش میزان تبخیر مشکل را تشدید می کند. این موضوع منجر به کاهش سطح آب های زیرزمینی شده است که برای تولید کشاورزی و مصارف خانگی ضروری است.
یکی دیگر از تأثیرات مهم تغییر اقلیم در ایران، افزایش فراوانی و شدت بلایای طبیعی مانند خشکسالی، سیل و طوفان گرد و غبار است. این بلایا نه تنها باعث خسارات اقتصادی می شود، بلکه منجر به جابجایی افراد، آسیب به زیرساخت ها و تلفات جانی می گردد. به عنوان مثال، در سال 2019، سیل ناگهانی ناشی از بارندگی شدید، 28 استان از 31 استان ایران را تحت تأثیر قرار داد که منجر به کشته شدن بیش از 70 نفر و آواره شدن بیش از 300000 نفر شد.
ازجمله اثرات تغییرات دمایی را میتوان افزایش تقاضا برای خنککنندگی، کاهش کیفیت هوای شهرها، کمبود انرژی، اثرات جزایر گرمایی، افزایش تقاضای آب و مسائل مرتبط با کیفیت آب، اثر بر سلامت انسانها و افزایش خطر مرگومیر بر اثر گرما دانست (بهعنوانمثال تا کنون مطالعهای در خصوص افزایش هر درجه دما در کلانشهرهای ایران و تغییر در مصرف انرژی و آلودگی هوا و مصرف آب انجام نشده است). تغییر در الگوهای بارش (زیادشدن یا کمشدن) باعث فشار بر زیرساختهای آب و فاضلاب، تغییر کیفیت و کمیت آبهای سطحی، آلودگی منابع آب، بیماریهای مرتبط با آب، خطر بیماریهای پوستی و عفونی و مرگ و میر، اختلال در سکونت گاهها و حتی اختلال در حمل و نقل میشود. طوفانها و گرد و غبار باعث افزایش مهاجرت و تغییر الگوی سکونتگاهها، ازبینرفتن داراییها و افزایش بیماریها خواهد شد.
کلانشهرهای ایران بهصورت نامتناسبی تحتتأثیر این خطرات هستند و در این خصوص از حمایت نهادی و زیرساختی متناسب با این خطرات برخوردار نیستند. برای مثال، در شهر تهران زیرساختهای بهداشتی برای مقابله با مصدومان و بیماران در هریک از این بحرانهای اقلیمی، مقایسه با شهرهای توسعهیافته دنیا وجود ندارد و در مواقع بحران امکان خدماترسانی در شهر متناسب با جمعیت آن به هیچ وجه وجود ندارد. بحرانهای مرتبط با تغییر اقلیم همهگیر بوده و تمام شهر و مناطق اطراف آن را دربرمیگیرد و بهصورت دائمی سرمایههای اجتماعی و اقتصادی شهر را در یک فرایند فرسایشی از بین میبرد. نمونهای از این اثرات را میتوان در پدیده گرد و غبار و قطعی برق در خوزستان و اثرات آن بر زندگی مردم جستجو کرد.